Hoe zorgt Nederland dat er komende winter genoeg gas is? Vijf vragen (2024)

Zodra Noors of Russisch gas via een pijpleiding Nederland binnenkomt kunnen er grofweg vier dingen mee gebeuren: het gaat direct door naar een ander land, het gaat naar een Nederlandse fabriek die het nodig heeft voor productie, het gas gaat na aanpassingen naar huishoudens of het wordt opgeslagen.

Die opslag was altijd al belangrijk, want in de winter hebben we veel meer gas nodig dan in de zomer. Nu de levering van gas onzekerder is geworden door de oorlog in Oekraïne is het opslaan van voldoende gas voor de winter nog belangrijker geworden. Vijf vragen over onze gasopslag.

Waar wordt gas in Nederland opgeslagen?

In oude gasvelden. De drie grootsten zijn Norg, Bergermeer en Grijpskerk. In de zomer worden die extra aangevuld en in de winter wordt er weer een flink deel uitgehaald.

Achter die gasopslagplekken zitten bedrijven die opslagruimte verhuren. De NAM verhuurt bijvoorbeeld de opslagruimte als beheerder van Norg. En bij Bergermeer is dat Taqa.

Een energiehandelaar of -leverancier sluit contracten af met die bedrijven, zodat die genoeg gas hebben om te kunnen leveren aan klanten in de winter.

Dus niet de overheid maar bedrijven moeten zorgen dat er voldoende gasvoorraad is deze winter?

Klopt. Het is een commerciële markt. Hoewel de overheid wel afspraken heeft over de vulling van gasopslag Norg. In het Norg Akkoord zijn afspraken gemaakt tussen de overheid en de NAM, de eigenaar van gasopslag Norg. De NAM, bestaande uit Shell en Exxon Mobile, moeten tegen betaling voor voldoende vulling van de gasopslag zorgen.

Maar voor de rest is het afhankelijk van de markt hoever de gasvelden gevuld zijn.

Is er genoeg gas opgeslagen?

Er zit genoeg in de gasopslagplekken om het nog even uit te zitten, maar voor komende winter moet er echt nog wat gas bij. Het kabinet heeft geconstateerd dat sommige opslagvelden veel te weinig gevuld zijn de laatste tijd.

Een belangrijke oorzaak daarvan is de hoge gasprijs. Wie gas wil opslaan moet het namelijk eerst kopen, op dit moment tegen een torenhoge prijs. Zodra het de opslag uitgaat wordt het weer verkocht. Maar de kans is aanzienlijk dat prijs over een paar maanden een stuk lager is. Gas opslaan is dus niet rendabel op dit moment.

Om meer zekerheid in te bouwen denkt het kabinet nu aan een verplichte vulling van de gasvelden, maar dat is juridisch gezien nog niet eenvoudig. Een andere optie is afspraken maken zoals bij het Norg Akkoord, waarbij een bedrijf wordt gevraagd het gasveld flink te vullen. Daar staat dan wel een geldbedrag tegenover.

Een derde mogelijkheid waar het kabinet naar kijkt is het afdekken van prijsrisico's. Ook daar zit een prijskaartje aan, legt energie-expert Jilles van den Beukel uit.

"Een handelaar zal nu zeggen tegen de overheid: jullie willen dat ik ga zorgen voor leveringszekerheid. Maar dat kost mij heel veel geld en levert me niks op. Maar ik wil best voor 1 miljard inkopen en voor 800 miljoen verkopen als de overheid met 200 miljoen euro over de brug komt."

Volgens minister Rob Jetten van Klimaat en Energie zouden dit soort afspraken de overheid 6 a 7 miljard euro kunnen kosten.

Is het gas dat in die velden ligt opgeslagen dan ook 'van ons'?

Nee, niet per se, legt van den Beukel uit. Wat uit de opslag gehaald wordt is in de praktijk vaak voor Nederland, maar soms ook voor Duitsland en België. "Want we hebben een Europese energiemarkt. Een energieleverancier mag niet discrimineren en zeggen: Nederland gaat voor."

Het laat volgens Van den Beukel zien hoe belangrijk het is dat niet alleen Nederland, maar de hele EU zijn gasvoorraden ophoogt. Daar stuurt de Europese Commissie nu ook op aan.

Kan de Duitse overheid aanspraak maken op het gas dat is opgeslagen in Nederland?

Wat er in de Nederlandse gasopslagen ligt kan naar Nederlandse consumenten gaan, maar ook naar Duitse of Belgische. Dat is dus afhankelijk van afspraken tussen private partijen, niet van overheden. Er ligt bijvoorbeeld ook gas voor Nederlanders in Duitse gasopslagen.

In een noodsituatie is het echter een ander verhaal, vertelt energie-juriste Martha Roggenkamp. In Europese wet is vastgelegd dat Europa verdeeld is in regio's en dat de ene regio de ander moet kunnen bijstaan.

"In zo'n geval worden grootverbruikers, zoals een kunstmestfabriek, afgeschakeld. En kan het zijn dat wij als Nederland de Duitsers bij moeten staan met gas voor kleine consumenten en ziekenhuizen."

Dat gas kan in een (Nederlandse) gasopslag zitten, maar dat hoeft niet het geval te zijn.

Want wat als de Russen de gaskraan echt dichtdraaien, hebben we dan genoeg opgeslagen?

Nee, zelfs als onze gasopslagplekken flink gevuld zijn dan hebben we na verloop van tijd, bijvoorbeeld komende winter, niet genoeg. De overheid neemt in zo'n geval drastische maatregelen.

Dan wordt iedereen gevraagd minder gas te gebruiken en kunnen niet-essentiële bedrijven stilgelegd worden.

Maar de gaskraan helemaal dichtdraaien zal Poetin toch niet zo snel doen, omdat de gasverkoop aan Europa hem heel veel geld oplevert. Geld dat hij nodig heeft om zijn oorlog te kunnen voeren.